Eş Sesli Kelimeler Konu Anlatımı

Eş Sesli Kelimeler Konu Anlatımı

Eş sesli kelimeler, yazılışları ve okunuşları tamamen aynı olan, ancak anlamları birbirinden tamamen farklı olan kelimelerdir. Yani dış görünüşleri (sesleri) aynı, içeriği (anlamları) farklıdır.

• “eş” → aynı

• “ses” → ses

• Yani: “Aynı sesli kelimeler”

Uyarı: Eş seslilik, sesteşlik olarak da bilinir. İkisi de aynı anlama gelir.

2. Özellikleri:

• Yazılış ve Okunuş Aynıdır: Kelimelerin harf sayıları, harfleri ve okunuş biçimleri birebir aynıdır.

  • yüz (sayı) – yüz (organ) – yüz (yüzmek fiilinin emri)

• Anlamları Tamamen Farklıdır: Aralarında hiçbir anlam ilişkisi yoktur. Biri somut bir varlığı, diğeri soyut bir kavramı veya başka bir somut varlığı ifade edebilir.

  • çay (içecek) ↔ çay (küçük akarsu)

• Tür Farklılığı Gösterebilir: Aynı yazılan kelimeler farklı cümlelerde farklı bir tür (isim, fiil, sıfat) olarak kullanılabilir.

  • Ben (zamir) – ben (ciltteki leke – isim)

  • Gül (çiçek – isim) – gül (gülmek fiilinin emri – fiil)

• Bağlam (Context) Önemlidir: Bir kelimenin eş sesli anlamlarından hangisinin kastedildiği, ancak o kelimenin içinde bulunduğu cümleden anlaşılır.

  • “Yüzünden çok yüz verdi.” (İlk “yüz”: sebep anlamında isim, İkinci “yüz”: sayı)

3. Eş Sesli Kelimelerle İlgili Önemli Uyarılar:

• Eş Anlamlı Kelimelerle Karıştırılmamalıdır!

  • Eş Sesli: Yazılış aynı, anlam farklı. (yüz – yüz – yüz)

  • Eş Anlamlı: Yazılış farklı, anlam aynı. (siyah – kara)

• Yalın Hâlde Olmalıdır: Kelimelerin eş sesli olabilmesi için yalın hâlde (ek almamış durumda) olmaları gerekir. Ek aldıklarında anlamları değişebilir ve eş seslilik özelliği kaybolabilir.

  • yaz (mevsim) ve yaz- (fiil kökü) eş seslidir.

  • yazı (düz arazi) ve yazı (yazılan şey) ise eş sesli değildir çünkü ikincisi “yaz-” fiilinden “-ı” yapım ekiyle türemiştir. Buna ortak kök denir.

• Ortak Kök (Kökteş Kelimeler) ile Farkı:

  • Eş Sesliler arasında hiçbir anlam bağı yoktur.

  • Ortak Kökler ise aynı kökten gelir ve anlamları arasında bir ilişki vardır.

    • boya (duvar boyası) – boya (saç boyası) → Ortak kök (Her ikisi de renk verme/örtme anlamıyla ilişkilidir.)

    • yol (kara yolu) – yol (yolmak fiilinin emri) → Eş sesli (Aralarında hiçbir anlam ilişkisi yoktur.)

4. Örneklerle Konu Anlatımı:

5. Örnek Cümleler:

1. Yüz numaralı yarışmacının yüzündeki mutluluk, göle yüz dediğimizde anlaşıldı.
2. Bin liraya aldığı bisiklete binerek uzaklaştı.
3. Kır at, kırda dolaşmayı çok severdi.
4. Gül bahçesinde gülmeyi unutan insanlar vardı.
5. Beni olan çocuğu doktora götürdüler.
6. Yaz mevsiminde mektup yazmayı severim.
7. Çay kenarında içtiğimiz çayın tadı bir başkaydı.
8. Dalları kırıp, göle daldı.
9. El işiyle yapılmış el bebekleri sergileniyordu.

6. Nasıl Ayırt Edilir?

Bir kelimenin eş sesli olup olmadığını anlamak için şu soruyu sorun:

• “Bu kelimenin bu iki farklı anlamı arasında herhangi bir anlam bağı var mı?“

  • Cevap HAYIR ise → Eş Seslidir.

  • Cevap EVET ise → Ortak kök veya başka bir şeydir.

Örnek: “aç” kelimesi hem “aç insan” (karın aç) hem de “aç kapıyı” (açmak fiilinin emri) anlamında kullanılır. Bu iki anlam (“tok”un zıttı olan aç ile “açma eylemi”nin emri) arasında bir anlam bağı yoktur. Bu nedenle eş seslidir.

Sonuç: Eş sesli kelimeler, Türkçenin zenginliğini gösteren ve dilimizi daha etkili kullanmamızı sağlayan önemli bir dil bilgisi konusudur. Anlamı cümle içindeki bağlamdan çıkarılır.

Eş Sesli Sözcük Örnekleri

A Harfi

Alay

Askerî birlik: Alay, bayram hazırlıkları için sabah erkenden meydanda toplandı.

Gülmece, dalga geçme: Onun bu sözleri benimle alay etmek içindi.

At

Hayvan: Çiftliğe yeni bir at alındı.

Satranç taşı: Rakibinin at‘ını alarak oyunda üstünlük sağladı.

Fırlatma: Elindeki taşı denize at.

Ay

Gezegen: Bu gece ay çok parlak görünüyor.

Yılın on ikide biri: Temmuz ayı en sıcak aydır.

(Ünlem) Acı, şaşırma: Ay, elimi çok sıcak tavaya değdirdim!

Ağız

Organ: Soğuk suyu ağzına dikkatlice içti.

Koy, körfez: Şehrin kuzeyinde çok güzel bir ağız var.

Konuşma şekli: Onun ağır ağzını anlamakta zorlanıyorum.

B Harfi

Bağ

Üzüm yetişen yer: Dedemlerin bağına gidip üzüm topladık.

İlgi, ilişki: Onunla aramızda güçlü bir bağ var.

Bal

Arıların yaptığı tatlı madde: Kahvaltıda çökeleğe bal sürüp yemeyi severim.

(Alkollü içki) Bala: Rakının yanına iyi gider.

Ben

Zamir: Ben de seninle geleceğim.

Deri üzerindeki iz: Yanağındaki küçük ben onu çok sevimli gösteriyor.

Bin

Sayı (1000): Bu antika bin yıllık bir eser.

(Eylemin emir kipi) Bir taşıta, hayvana yerleşmek: Hemen atına bin ve uzaklaş!

Boş

Dolu olmayan: Boş bir kutu bulup içine koydum.

Anlamsız, gereksiz: Bana boş sözler söyleme.

C-Ç Harfi

Çay

İçecek: Sabahları sıcak bir çay içmeden uyanamıyorum.

Akarsu: Köyün ortasından geçen çay yazın kurur.

Dal

Ağacın kolu: Rüzgârda dallar sallanıyordu.

(Eylemin emir kipi) Suya atlamak: Hadi, hep birlikte havuza dal!

Dil

Organ: Dilinin ucuyla dondurmayı yaladı.

Lisan: İspanyolca çok güzel bir dil.

(Yemek) Sığır dili: Bugün dil dolması yiyeceğiz.

Diz

Vücudun bölümü: Dizimde bir ağrı var.

(Eylemin emir kipi) Sıralamak: Şiirlerini bir deftere diz.

Düş

(Emir kipi) Aşağı in: Merdivenden yavaş yavaş düş.

Rüya: Dün gece çok tuhaf bir düş gördüm.

E Harfi

El

Organ: Elini yıkadın mı?

Yabancı: Bu şehirde el çok, dost az.

(Ülke ismi) Ermenistan: El yapımı bir halı aldık.

Ekim

Ay: Ekim ayında havalar soğumaya başlar.

Ekip biçme işi: Tarlaya buğday ekimi yapıldı.

Erik

Meyve: Bahçedeki erik ağacı çiçek açtı.

(Fiil) Kazanç, kâr: Bu işten hiç erik etmedik.

G Harfi

Gül

Çiçek: Bahçedeki güller açmış.

(Emir kipi) Gülmek: Bu komik hikâyeye gül.

Gür

Bol, sık: Gür saçlarını toplamıştı.

(Ünlem, ses) Yüksek ses: Gür sesiyle herkesi selamladı.

K Harfi

Kara

Renk: Kara gözlerine hayran kaldım.

Toprak parçası: Uzun bir yolculuktan sonra karayı gördük.

Kaz

Hayvan: Gölette bir sürü kaz yüzüyordu.

(Emir kipi) Kazmak: Hemen şurayı kaz ve suyu bul!

Kır

Açık renk: Kır saçları ona çok yakışıyor.

Kırsal alan: Pazar günü kıra gitmeyi planlıyoruz.

(Emir kipi) Kırmak: Şu odunları kır da sobayı yakalım.

Kuru

Islak olmayan: Çamaşırlar henüz kuru değil.

Temelsiz, gereksiz: Bana kuru nasihatler verme.

Y Harfi

Yaz

Mevsim: Yazın denize girmek çok keyiflidir.

(Emir kipi) Yazmak: Bunu hemen defterine yaz.

Yol

Ulaşım yolu: Bu yol bizi doğrudan sahile çıkarır.

(Emir kipi) Yolmak: Bahçedeki otları yol.

Yüz

Sayı (100): Sınıfta yüz kişi vardı.

Organ: Yüzünde mutlu bir ifade vardı.

(Emir kipi) Yüzmek: Hadi, denize yüz!